Argentinako Bolibarko Nafar Etxearen susperraldian lagundu zuen baztandarren birbiloba

Mariana Sardón‑en birraiton‑amonak Baztango Amaiur herrian bizi ziren. Eta bera, Argentinan jaioa, amak arbasoei buruz kontatutako historiei entzuten hazi zen, 22 urterekin Nafarroa bisitatu ahal izan zuen arte. Egun Foru‑erkidegoko enbaxadore aktiboa da ozeanoaren beste aldean. Izan ere, Bolibarko Nafar Etxeko presidentea da, hogeita hamar urte baino gehiago geldirik egon ostean berriro altxatzea lortu baitzuen. Gainera, hiri bereko Espainiako Kontsulordearen idazkaria da.

Lo egin aurretik, ipuin bat entzun ordez Mariana Sardónek amaren historiak entzuten zituen. Maindire artean uzkurtuta, begiak itxi eta bere ahots leunak kontatutakoak imajinatzen zituen… «Zure birraiton‑amonak Amaiurren bizi ziren, Baztango haraneko herri txiki batean. Bertan, mendixka puntan zegoen etxean, ganadua belardian zehar eramaten zuten»… Marianak, xehetasun bakoitzari jaramon egiten, egunen batean lur horiek ikusi ahalko zituela amesten zuen, jaioterri zuen Argentinatik hain ezberdinak.

Paisaia idiliko bati buruz ari zitzaion, arropa zuri eta zapi gorriz, eta Sanferminak kolorez betetzen zituzten dantzariz. Nafarroa bisitatzeko grinarekin hazi zen. Amak euskarazko kantak abesten zizkion etxeko txoko guztietan, eta bere arbasoen lurrarekiko maitasuna «kutsatu» zion. Horregatik, 22 urterekin Foru-erkidegoa bisitatzeko aukera izan zuenean, ez zuen dudarik izan. Arrebarekin batera, maletak egin eta hegazkinera igo zen, amestutako lurralde horretara bidean.

Amairurrera zalantza eta ilusioz beteta iritsi ziren biak: amak lo egin aurretik kontatutako historiak egia egin ziren bat‑batean. Bazkaltzeko hautatutako bertako benta batean, auzokoei galdetu zieten hainbeste entzundako 'Jaimenko' etxea non zegoen ote zekiten. «Hortxe», eta metro batzuk aurrerago zegoen eraikina seinalatu zuten besoarekin. Harrizko eraikina, balkoiak lore koloretsuekin apainduta, mendiaren aurrean kementsu goratzen zena. «Emozioz beteta negarrez hasi ginen. Gure begiekin ari ginen ikusten gure senideak bizi ohi ziren lekua», adierazten du begian distira berezia daukalarik.

"SENTIMENDU NAFARRA" HEDATZEA

Birraiton‑amonen etxebizitza landetxe bihurtu zen, eta jabearekin bisitatu zuten, poz‑pozik. Berriro ozeanoa igaro eta sorterrira itzultzean, edonon kontatu zuten haien «bidaia liluragarria». Biztanle argentinarrei ikusi eta bizitzakoaz «kutsatzeko» unea zen. Aspaldi, ama Bolibarko Nafar Etxean parte hartu zuen, kultura nafarra ekintza ezberdinen bitartez hedatu nahi zuen elkargunea hain zuzen. «Dantza taldearen parte zen bera», zehazten du. Etxe horrek ekintzak gelditu zituen hogeita hamar urtez, baina bat‑batean Marianak dei bat jaso zuen. Eta ekintzaile izpirituarekin, berriro altxatzeaz arduratu zen.

"San Ferminetan entzierroa ikusten dugu pantaila erraldoi batean. Arreba eta biok Nafarroaz maitemindu ginen, eta maitasun hori mundu guztiari igorri nahi diogu"

Rubén Unzué‑k, zentroaren orduko presidenteak, berpiztu egin nahi zuen. «Suspertu egin genuen. Dantza ikastaroak eta ekitaldi ezberdinak berrabiarazi genituen… Arreba eta biok Nafarroaz maitemindu ginen, eta maitasun hori mundu guztiari igorri nahi genion», azpimarratzen du. Laster, Mariana zuzendaritzaren parte zen, eta egun proiektuaren presidentea da. Agian bere barnean ekintzaile arima daukalako. Eta «oso pozik» dago.

Kultura nafarraren oinordeko eta igorle onak izanik, haien egutegiko datarik garrantzitsuenetakoa uztailaren 6a da, San Ferminen hasiera. «Hemen goizeko hirurak dira, baina beti jartzen dugu pantaila erraldoia. Beste egunetan haragia txorizoekin egin, matea edan, pilota txapelketak antolatzen ditugu…

IRUÑA, HAIEN "ETXEA"

Gainera, duela 27 urte Bolibarko Espainiako Kontsulatuordeko idazkariak da, eta «biztanleentzako tramite» ezberdinak egiten ditu. Baina hori ez da dena. Txikia zela bere ametsa astronauta edo itsas biologoa izatea bazen ere, azkenean irakasle izateko ikastea erabaki zuen. Ikasketa horiek bat zetozen teklatuarekiko daukan grinarekin, eta egun irakasle gisa haurrei irakasten die, musika irakaslea delarik. Beste grinetako bat bidaiatzea da. Izan ere, barre egiten du agian zaletasun hori familiaren oinordetza dela entzutean, maleta eta hegazkin artean zeruan gora eta herritik herrira bidaiatzen baitzuten. Turismoa ere ikasi zuen, familiakoek kontatutako atzerriko abentura ikaragarri horiek bultzatuta.

«Iruña lehen aldiz bisitatu nuenean nire etxea zela sentitu zuen»

Bere historia aitortu ostean, minutu batzuk hartzen ditu senarrari buruz hitz egiteko, harekin partekatzen baitu Foru‑erkidegoarekiko maitasuna. Tango klaseetan ezagutu ziren, eta handik aurrera batera egin dute dantza (fisikoki zein metaforikoki) sentimendu nafarra txoko guztietara transmititzen saiatuz. Aitzindarien kultura «berpiztea», amak bere aurretik egindako moduan, ekin ahalko zuen proiekturik «ederrena» da berarentzat. 48 urterekin, samurtasunez, Marianak hasperen egiten du: «Iruña lehen aldiz bisitatu nuenean nire etxea zela sentitu zuen. Bolivargo Nafar Etxean parte noiztik naizen galdetzen didatenean, beti diot: jaio baino askoz lehenagotik».