José Lázaro Galdiano, Beireko intelektual, editore eta arte bildumazalea
28/06/2023
Gaur, Nafar diasporaren istorioak saioan, José Cecilio Lázaro Galdiano ekarri dugu. Beiren (Nafarroa) jaio zen 1862ko urtarrilaren 30ean eta enpresaburu, intelektual, editore eta arte-bildumazale gisa egindako lanagatik ezaguna izan zen. Zazpi anai-arrebetan handiena izan zen eta haren atzetik Josefa Apolonia, Rogelio María José Miguel, Jesús M. Bernardo, Carmen Polonia, Ángel Remigio eta Asunción Josefa etorri ziren. Aita, Leoncio de Lázaro Garro, eta ama, Manuela Gregoria de Galdiano Garcés, familia nobleetatik zetozen.
Bitxikeria gisa, Erriberriko San Pedro parrokian bataiatu zuten jaio eta egun gutxira, eta landa-eskola batean ikasi zuen lehen hezkuntza. Batxilergoa, ordea, Zaragozako Institutuan ikasi zuen, Sos del Rey Católicoko Eskolapioetan.
Hamabost urte bete zituenean, Espainiako Bankuaren Iruñeko sukurtsal batean sartu zen eskribau gisa. Geroago funtzionario bihurtuko zen, sukurtsaletako langileen eskalan sartzeko azterketa bidez. Azterketa gainditu eta bi egun geroago, Valladolidera bidali zuten. Han, lana goi-mailako ikasketekin batera egiten saiatu zen. Irakurzale amorratua izanik, ez da harritzekoa Filosofia eta Letren Fakultateko zenbait irakasgaitan izena eman izana. Urte horien inguruan, bertso batzuk argitaratu zituen Asta Regia aldizkari katoliko jereztarra eta Madrid Cómico aldizkarian.
Urte gutxiren buruan, bere lanak Espainiako hiri askotara eraman zuen: Malagara, Valentziara, Bartzelonara... Hori dela eta, José Lázarok bere ibilbide profesionala bankako langile gisa amaitzeko erabakia hartu zuen, osasun-egoera txarrean zegoela alegatuz.
80ko eta 90eko urteen artean, Bartzelona modernistara migratu zuen, arteari eta humanitateei lotutako zaletasunetatik hurbil sentitzeko, horrek goi-mailako ikasketak zapuztu bazituen ere. Garai hartan kazetari-lana egin zuen, eta hitzaldiak eman zituen Ateneoetan «Artisten eta literatoen arteko harremanak Espainiako historia artistiko eta literarioetan» gaiari buruz.
Bartzelonako egonaldiak askorako eman zuen, 1888ko Bartzelonako Erakusketa Unibertsalean ere parte hartu baitzuen eta Transatlantikarako lan egin baitzuen.
Handik gutxira, Madrilera joan zen, argitalpen-negozio bati ekiteko asmoz: La España Moderna, 1889 eta 1914 urteen artean argitaratu zena. Bitartean, José Lázaro Erroman ezkondu zen Paula Florido y Toledo argentinar dama aberatsarekin.
Espainiako Gerra Zibileko urteak Parisen eman zituen, eta gero New Yorken. Bertan, gerrak dislokatutako merkatu batean antzinako gauzak prozesatzen jarraitu zuen. Gerra amaitu ondoren, Madrilera itzuli zen, eta haren etxea bilduma-lanez hain betea zegoenez, Ritz hotelera joan behar izan zuen bizitzera.
1947ko abenduaren 1ean hil zen, 85 urte zituela, Madrilen. Oso aitortua izan zen hil aurretik Espainiako estatuari bere ondasun guztiak dohaintzan eman izana, urte horretan bertan Estatuko Aldizkari Ofizialean agertu zena. Handik gutxira, 1948ko uztailaren 18an, Lazaro Galdiano Fundazioa sortu zen.