Zergatik daude Filipinetan Nafarroako herri eta hirien izenak dituzten lekuak?
Iruña, Tutera, Javier, Corella (ondoko irudian), Etxague, Aranguren, Barasoain, Elo, Martzilla, Atarrabia, Cárcar, Cortes, Azagra, Orokieta, Oteitza edo Los Arcos, Filipinetako eskualde ezberdinetan dauden izen batzuen adibide harrigarri batzuk bakarrik dira. Foru‑erkidegoko herri edo hirien 23 izen aurki daitezke herrialde asiarrean.
Bi eskualde hauen arteko erlazioa puntu batera iritsi da non Nafarroa eta Filipinetako Lagunen Elkarteak 2021ean batzorde parlamentarioan eskatu zuen eskualde hori Nafarroa Nazioartekotzeko IV Planaren barne hartzea, Foru‑erkidegoaren interesentzako merkatu estrategiko gisa.
Elkarte honen helburua Nafarroa eta Filipinen arteko erlazioa sendotzea da, eremu ezberdinetan proiektuak sustatuz, hala nola kulturalki, kirol arloan eta ekonomikoki. Azken eremu hori izan zen herri filipinar batzuek izen nafarrak hartzea eragindako lokarria, 1519ko Magallaes‑Elkano espedizioaren ondoren. Duela bost urte bete zituen 500 urte espedizio horrek.
Urte hartan, hiru nafar ausart batu ziren Fernando de Magallaesek burututako espediziora, Ekialdeko espeziera bide bat aurkitzea xede zutela. Bidaia horrek, Sevillatik irten zenak, mugarri baten hasiera markatu zuen: munduari lehen bira. Tripulatzaileen artean zeuden iruindar bat (Juan Navarro), tuterar bat (Lope Navarro) eta azkoiendar bat (Diego de Peralta).
Espedizioa, hasiera batean bost ontziz osatuta, azkenean hiru ontzietara murriztu zen, bidaian zehar bi ontzi galdu baitzituzten. Magallaesek, nabigatzaile portugaldar trebatuak, hasiera batean bere herrialdearen babesa bilatu zuen esplorazio nahiak betetzeko, baina ezezkoa jaso ondoren, Espainiara jo zuen laguntza bila. Bertan hiru marinel nafar, ausart eta fidel aurkitu zituen bere tripulazioaren parte izateko.
Filipinetan herri nafarren izenak egotea garai kolonial hartatik dator. Garai horretan zehar, kolonizatzaile espainolek haiekin eraman zituzten tradizio propioak, eta jatorrizko herrialdeko lekuen izenak hautatu zituzten lur berriak izendatzeko. Beraz, Filipinetako herri asko Espainiako hiri, herri eta eskualdeen ohorez izendatu ziren, baita Nafarroakoak ere.
Juan Sebastian Elkanoren agintepean, Victoria itsasontziak lurrari 360ºko buelta eman zion 1522ko irailean. Espedizio historiko honetan parte hartutako hiru nafarrek garaiko marinelen ausardia eta erabakitasuna irudikatu zuten, nahiz eta haien biziak bidean zehar galdu ziren, historian egindako kontribuzioak oraindik dirau. Hain da hala, haien mailako abenturazaleak izan zirela Filipinetako lurralde horiei herri nafarren izenak eman zizkietenak.