Ander Alonso Pastor Antonio Ruiz de Montoña Unibertsitateko Peruko Hezkuntzaren Behatokiko koordinatzailea

Ander Alonso Pastor Peruko Hezkuntzaren Behatokiko eta Hezkuntza Politiken eta Agenda 2030 Katedrako koordinatzailea da Antonio Ruiz de Montoya Unibertsitatean. Boluntariotzaren munduarekin oso lotuta dago, bai arlo profesionalean bai pertsonalean, eta Perun bizi da. Herrialde horretan Latinoamerikan izandako esperientziatik onena ateratzen ikasi du. Egunen batean Nafarroan bizitzera itzuli nahiko luke, eta jatorrizko herrialdetik natura, gastronomia eta familiari ematen dioten balioa nabarmentzen ditu.

Zerk eraman zintuen Perura?

2015ean Madrilera joan nintzen Nazioarteko Lankidetzako master bat ikastera. Han ezagutu nuen gaur egun nire emaztea dena, gure herrialdean ikasteko beka bat zuena. Ikasketak amaitzean Perura itzuli behar zuen. Masterra egin genuen unibertsitateak nazioarteko boluntarioen programak zituen hainbat herrialdetan, besteak beste, Perun. Kasualitatez, plaza bat zegoen bere hirirako, Tacnarako, Txileko mugan. Postulatu egin eta lortu nuen. Horrela etorri ahal izan nintzen hona bizitzera, maitasunak bultzatuta eta nire aldeko zortearekin.

Nolakoa izan zen zure ibilbide profesionala Latinoamerikako herrialde honetan bizi aurretik?

Nafarroako gazte askok bezala, arlo askotan lan egin nuen ikasketetan, bai ABLEen bidez, bai asteburuetarako kontratu batzuekin. Karrera amaitzean, ordea, NUPeko kide batzuekin lanean hasi nintzen, tokiko alderdi politiko txiki batentzat analisi sozial eta ekonomikoa egiten. Han, gure eskualdearen azterketatik abiatuta, sakonago ezagutu nuen gure inguruan hainbeste jende kolpatzen duen pobrezia. Horregatik, ahulezia-egoeran dauden pertsonentzat lan egiteko eta ikertzeko nuen bokazioa aurkitu nuen. Madrilen masterra egiten nuen aldi berean, ikerketa-kazetaritzan lan egin nuen porCausa Fundazioan, eta han profesional handiak ezagutu nituen, Europako mugako migrazioa eta segurtasuna ikertzen genituen bitartean.

Zerk eman zizun atentzio gehien hara iritsi eta lanean hastean? Alde handiak sumatu zenituen Nafarroan lan egiteari dagokionez, adibidez?

Perun lurreratu nintzenean, GKE batera iritsi nintzen boluntario, Tacnan, Txileko mugan, pobrezia eta bazterkeria egoeran zeuden haur eta nerabeekin lan egiten zuena. Han bertatik bertara ezagutu nuen nola pobreziak zaildu egiten duen asmo handiak dituzten gazteen garapena. Askotan, argia edo ura bezalako gauza oinarrizkorik ere ez zuten etxean. Shock handi samarra izan zen, ia ez baitago horrelako lekurik Espainian, eta are gutxiago Nafarroan. Hala eta guztiz ere, haurrek asko ikasten zutela ikusi nuen, gurasoek egun osoan lan egiten zuten bitartean, bizimodu hobea eman nahian.

Hainbat urtez Perun lanean aritu ondoren, gure herriarekiko alde handiak ikusi ditut lan-arloan. Guk oso integratuta dauzkagu hemen ematen ez diren lan-eskubideen, arriskuen prebentzioaren, oporren eta abarren gaiak. Perun, biztanleriaren ia % 80k modu informalean lan egiten du, kontraturik gabe, inongo asegurutan alta eman gabe, eta, beraz, bere bizi-baldintzak askoz ere prekarioagoak dira, bizitza hobea lortzeko zailtasunekin.

Nolakoa da zure egunerokoa unibertsitateko irakasle gisa?

Unibertsitatean ikertzaile lanetan urte batzuk eman banituen ere, lanaldi osoko irakasle kontratua sinatu nuen une berean hasi zen pandemia, eta, beraz, hiru urte daramatzat urrutiko eskolak ematen. Egun gutxi barru, lehen seihileko presentzialari ekingo diogu. Nire ikasleak ezagutzeko gogo handia dut.

Irakasle gisa egiten dudan lanak seihileko bakoitzean 2 eta 4 artean ematen ditudan ikastaroak barne hartzen ditu. Gainera, klaseen prestakuntza dago, eta horretarako asko irakurri behar dut, ia egunero ikasi behar dut Peruko errealitatearen elementu berriei buruz, hala nola, politikari, historiari, nazio mailako hezkuntza-baldintzei eta abarri buruz.

Unibertsitate berean ere ikertzailea naiz, eta hezkuntza-sistemako desberdintasunari, ikasleen eta irakasleen baldintzei eta herrialdeko garapen iraunkorrari buruzko ikerketak gidatzen ditut. Gainera, bi proiektu oso interesgarri koordinatzen ditut. Lehenik eta behin, Hezkuntza Politiken eta 2030 Agendaren UNESCO Katedra koordinatu nuen, eta horretarako, duela zenbait urte UNESCOri proposamena aurkeztu zion batzordean parte hartu nuen. UNESCO Katedran online ikastaro masiboak (MOOC) egiten ditugu, eta adituei eta publiko orokorrari hitzaldiak eta trebakuntzak ematen dizkiegu Garapen Iraunkorreko Helburuei buruz, besteak beste. Bigarrenik, Peruko Hezkuntzaren Behatokia koordinatzen dut. Proiektu hori nazio mailan ere aurkezten diogu UNESCOri, eta herrialde osoko ikasle, irakasle eta hezitzaileak inplikatzen ditugu herrialdeko hezkuntzari buruzko artikuluak, hitzaldiak eta ikerketak egiteko.

Gaur egun, lan hori migrazio- eta hezkuntza-gaietako aholkularitzekin eta ikerketekin uztartzen dut, baita Kordobako (Andaluzia) Loiolako Unibertsitatean doktoretza bat egitearekin ere.

Ikusten al duzu alderik hemengo eta hango ikasleen artean?

Irakasle hasi nintzenean harritu ninduen lehen gauza, bai unibertsitateko ikasleekin, bai beste irakasle batzuekin, irakasleekiko errespetu maila da. NUPen ia beti tutoretza egiten genien gure irakasleei, eta hori pentsaezina da hemen. Oraingoan, ez hain modu positiboan, irakurtzeko ohiturak ere hunkitzen nau. Europan askoz kultur kapital handiagoa dugu, irakurtzera ohituagoak gaude, eta hemen, berriz, ez hainbeste. Horregatik, nire ikasle askok sufritu egiten dute bidaltzen dizkiedan irakurketekin eta ikasgelan proposatzen dizkiedan ikerketa-lanekin. Horri gehitu behar zaio Perun jatorrizko 40 hizkuntza baino gehiago daudela, eta nire ikasle batzuek gaztelania dutela bigarren hizkuntza; horregatik, askotan zailtasun handiagoak izaten dituzte behar bezala ulertzeko eta adierazteko.

Zer da Perun bizitzeaz gehien baloratzen duzuna eta zailena egiten zaizuna?

Peru oso herrialde handia da, eta ekosistema eta geografia desberdinak ditu. Horregatik, bidaiatzeak leku berri eta sinestezinak ezagutzera eramaten zaitu beti: mendiak, basamortuak, oihanak, basoak. Hori da herrialdean gehien gustatzen zaidan gauzetako bat. Gainera, hiri gehienek oso iragan historiko eta arkitektoniko aberatsa dute, eta horrek ez nau harritzen. Horri janaria gehitzen zaio, herrialde honek munduko gastronomiarik ospetsu eta aberatsenetakoa baitu, barietate handiarekin. Perun jatea, benetan, aparteko esperientzia da. Eta, gainera, oso merkea.

Perun, batez ere Liman, gehien kostatzen zaidana garraioa da. Iruñean bizitzetik 11 milioi pertsona dituen hiri batean bizitzera pasatzea aldaketa izugarria da. Gainera, garraio publikoaren zati handi bat informala da, eta, beraz, autobus batera igotzea rally batean parte hartzea bezalakoa da, baina zurekin barruan. Auto-ilarek orduak irauten dituzte; batzuetan, 10 kilometro mugitzeko, bi ordu behar izaten dira. Imajina dezakegu hori Nafarroan? Pandemiaz geroztik gogorragoa egiten ari den beste gauza bat kriminalitatea da. Ez zait gustatzen hitz egitea, baina horrela da. Lapurreta, bahiketa eta hilketa asko daude orain dela gutxi arte Latinoamerikako herrialde seguruenetako batean. Espero dut COVID-19aren krisiaren ostean ekonomiak hobera egingo duela, baina oraingoz nahiko kezkatuta gaude.

Zer sumatzen duzu faltan Nafarroan?

Nafarroa, zalantzarik gabe, nire etxea da. Nafarroan jaio eta hazi naiz, familia eta lagunak han ditut. Faltan botatzen dut paseatzera lasai ateratzea, bai Iruñetik, bai gure herri guztietatik. Terraza batean pintxo batzuk hartzera joatea oinarrizkoa iruditzen zaigu, baina hemen ez dago halakorik.
Terrazak ez dira existitzen!

Edozein ordutan atera ahal izatearen lasaitasuna, kalean ezagutzen duzun norbaitekin topo egitea, jendea ezagutzea, leku batean bat egiteagatik. Oinarrizko gauzak, batzuetan ziurtzat jotzen ditugunak, baina beste kultura batzuk dituzten beste herrialde batzuetan existitzen ez direnak.

Itzultzeko asmoa duzu?

Dudarik gabe. Nire ametsetako bat da Nafarroara itzuli ahal izatea, urte hauetan zehar egin dudan ikasketa guztia nire lurraldera eramatea. Orain 3 hilabeteko haurtxo bat daukat, eta gustura haziko nintzateke gure lurraldean dugun moduko ingurune batean, segurtasunez, lasaitasunez, kalitatezko hezkuntza publiko batean. Hala ere, oraindik ez daukat zerumuga argirik. Oraingoz zoriontsu naiz nire lanean, Peruk garapen profesionalerako aukera handiak ematen dizkit, eta hori ahalik eta gehien aprobetxatzen ari naiz. Doktoretza laster bukatu ahal izatea espero dut, eta Espainian unibertsitateko irakasle izateko plaza bat ateratzea, eta, auskalo, nahiago nuke Nafarroako gure unibertsitateetako batean.

Peru bezalako herrialde batek lanerako aukera interesgarriak eskaintzen dituela uste duzu?

Peru suspertzen ari den herrialdea da hainbat eremutan, eta horietako bat bere merkatu profesionala da. Profesional kualifikatuen defizit handia duen herrialdea da. Unibertsitate asko daude, baina askotan ikasleak ateratzen diren maila ez dator bat gizarteak eskatzen duenarekin. Horregatik, asko baloratzen dituzte profesional atzerritarrak. Urteetan zehar, Perura lanera etorritako gazte espainiar asko ezagutu ditut, eta beti izan dute karrera profesional oso interesgarria egiteko aukera. Ni neu orain dela urte batzuk Espainian zegoen aukera faltagatik etorri nintzen, eta ez diot egun batez ere lan egiteari utzi. Horregatik, gure herrikide asko gonbidatuko nituzke herrira lanera etortzen saiatzera. Aukera handiak daude tituludunentzat. Zailagoa da prestakuntzarik ez duen jendearentzat, lan-merkatua oldarkorra baita, eta ikasketa-maila txikiagoa duen jendearentzat askoz zailagoa da lan ona aurkitzea.

Zer ikas dezakegu Peru bezalako Amerikako herrialdeetatik?

Peruk asko ikasarazi dit bizitzari buruz, bai familian, bai orokorrean. Familiak beren artean askoz gehiago partekatzeko joera dute. Urrutira joan gabe, askotan gazteek familiaren etxean pisu bat gehiago eraikiz independizatzen dute, eta hor bizitzera joaten dira, gurasoen (edo aitaginarreben!) gaineko apartamentu batean.

Herrialde honek ere erakutsi dit posible dela gutxiagorekin ondo bizitzea. Ez dira baliabide berak, baina jendeak hemen daukanarekin zoriontsu izan nahi du, bizitza hobea lortu nahi duten bitartean, lan eginez eta ahalik eta gehien saiatuz. Meritokrazia faltsuaren diskurtso asko dago pobreziaren errealitatea lausotzen duena, baina perutarrek ondo dakite nola lan egin eta goserik ez pasatzeko bizitza bilatzen.